Kolejne ekspozycje ukazują, w jaki sposób zmieniało się miasto na przestrzeni wieków, jak żyli ludzie w średniowieczu, jakie wynalazki ułatwiły to życie w IXX i XX wieku. Wędrówka po wystawie kończy się w czasach obecnych, dowodząc, że człowiek wciąż uczy się nie niszczyć przyrody, lecz zgodnie z nią współżyć.

Według legendy pierwsi osadnicy pojawili się w Chojnicach w XII wieku. Byli to Goci, którzy napotkawszy na bagniskach samicę Tura z cielęciem uznali to za dobry omen i postanowili się tu osiedlić. Nazwa „Chojnice” wywodzi się podobno od sformułowania w języku gotyckim Kooh – Netz, co przetłumaczyć można jako „krowie gniazdo”. W otoczeniu jezior i borów osada rozwijała się, tworząc na przestrzeni dziejów krzyżacki gród, aż po położone w pięknej dolinie miasto w kształcę obecnym. 

Historię wędrówek Gotów, dawne zwyczaje, używane narzędzia i obrzędy można poznać odwiedzając archeologiczno-przyrodniczą ekspozycję Muzeum Historyczno-Etnograficznnego im. Juliana Rydzkowskiego w Chojnicach – Kamienne Kręgi w Odrach. Kręgi Kamienne stanowiły nie tylko miejsce pochówku, ale przede wszystkim służyły do odbywania wieców plemiennych, sądów i innych zgromadzeń. Istnieją hipotezy, iż to obejmujące 10 kręgów kamiennych i 29 kurhanów miejsce może mieć ponad 6 tysięcy lat, a tym samym byłoby starsze niż angielskie Stonehenge. 

Do dnia dzisiejszego zachowały się fragmenty średniowiecznych murów obronnych miasta. W sześciu zabytkowych obiektach w centrum miasta mieści się obecnie Muzeum. Są to wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Pomorskiego: Brama Człuchowska, Baszta Wronia, Baszta Szewska, Dom Szewski, Dom na Murach, Baszta Kurza Stopa.

Istniejące baszty oraz zachowane elementy murów obronnych to pozostałości po Krzyżakach, którzy umocnili i rozbudowali miasto w XIV wieku. Na przestrzeni wieków różnie kształtowały się koleje losu miasta, położenie na głównych szlakach handlowych sprzyjało jego dynamicznemu rozwojowi, z kolei poważne pożary i prowadzone wojny przyczyniły się do znacznych zniszczeń pierwotnej miejskiej zabudowy.

Kolejna ekspozycja muzealna – chata Kaszubska znajdująca się w Silnie koło Chojnic pozwala przenieść się nieco w czasie i przestrzeni na wieś, by poznać codzienne życie zamieszkujących pobliskie tereny Kaszubów.

Natomiast oryginalne wnętrze mieszczańskiej kamienicy z XIX wieku obejrzeć można w ekspozycji historyczno-regionalnej znajdującej się tuż obok Eksperymentarium. Mieszkanie pozostawione Muzeum przez kolekcjonera Albina Makowieckiego to nie tylko zachowane w niezmienionym stanie wnętrze, ale także niezliczona ilość zbieranych przez niego przedmiotów kolekcjonerskich.

W Eksperymentarium dzieje człowieka ukazane są poprzez następujące stanowiska:

1. Zajrzyj w przeszłość: ekspozycja nawiązująca do tajemniczego kręgu Gotów prezentuje film opowiadający najważniejsze wydarzenia z historii Chojnic, począwszy do pierwszych osadników i legendy o turze, poprzez średniowiecze, okres wojen, kolejne zmiany zachodzące w urbanistyce i społeczeństwie, aż do dnia dzisiejszego.
2. Galeria cechów miejskich: opisuje pracę rzemieślników, to w jaki sposób człowiek zaczął wytwarzać potrzebne mu do życia dobra. Znajdują się tutaj informacje o najważniejszych dla powiatu chojnickiego zrzeszonych w cechach rzemieślników. Znajdująca się w centrum miasta ulica Sukienników nawiązuje do silnie rozwiniętego w Chojnicach cechu sukienników, których w XVI wieku było w mieście aż 55. Chojnice stanowiły też na Pomorzu również silne centrum produkcji obuwia, dzięki licznie reprezentowanemu cechowi szewców.
3. Moda przez wieki: jest to swojego rodzaju wirtualna przebieralnia, nawiązująca do najliczniej prezentowanych w średniowieczu cechów, zwiedzający mogą przymierzyć tutaj stworzone przez rzemieślników stroje z różnych epok, a także wykonać swoje zdjęcie w wirtualnym stroju.
4. Wiek pary i elektryczności: tunel czasu przenosi zwiedzających ze średniowiecza do wieku XIX i XX, które stanowiły prawdziwą skarbnicę wynalazków. Z większości z nich korzystamy do dziś; od kuchenki gazowej, po kartki świąteczne. Zwiedzający stają się świadkami prawdziwego przeskoku cywilizacyjnego, jaki dokonał się w związku z wynalezieniem elektryczności i maszyn parowych. Przypominająca formułą popularny program „Milionerzy” gra przekazuję wiedzę o największych odkryciach ludzkości, w tym także o tym, kiedy wynalazki te trafiły do Chojnic.
5. Energia z natury: to ostatnia ekspozycja wystawy, która uzmysławia, iż prawdziwy „rozkwit” Ziemi możliwy jest tylko przy zgodnej koegzystencji człowieka z przyrodą. Bez energii, życie na Ziemi nie mogłoby istnieć. Człowiek przez wieki stopniowo uczył się wykorzystywać dobra przyrody i jej energię, co spowodowało powolne wyczerpywanie się jej zasobów. Stąd zaistniała konieczność odnalezienia innych sposobów pozyskania energii, które nie dewastowałyby przyrody. Odnawialne źródła energii stanowią jej niewyczerpane źródło, a człowiek uczy się wciąż, jak je wydajnie i bez szkody dla środowiska wykorzystywać. Również w powiecie chojnickim pojawia się coraz więcej inwestycji zbliżających człowieka do natury, są to zarówno instalacje wykorzystujące energię Słońca, czy wiatru, ale także szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe promujące proekologiczny styl życia.

Zapraszamy do Eksperymentarium wszystkich, którzy pragną poznać historię i rozwój społeczeństwa dawnych i obecnych Chojnic.